Για την απόφαση του CEO της Meta Μαρκ Ζάκερμπεργκ να καταργήσει τους fact-checkers στις Ηνωμένες Πολιτείες μιλούν στον «Π» η αρχισυντάκτρια του Fact-Check Cyprus και λέκτορας Πειραματικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Λουκία Ταξιτάρη και ο ερευνητικός συνεργάτης του Fact-Check Cyprus και ιδρυτής του Greece Fact Check Θάνος Σιτίστας. Εξηγούν επίσης πώς λειτουργεί το σύστημα των fact checkers και πώς θα γίνεται στο εξής ο έλεγχος στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.
Τι σημαίνει η απόφαση του CEO της Meta Μαρκ Ζάκερμπεργκ να καταργήσει τους ελεγκτές γεγονότων (fact-checkers) στο Facebook;
Θάνος Σιτίστας: Η απόφαση του Μαρκ Ζάκερμπεργκ να καταργήσει τους fact-checkers στις Ηνωμένες Πολιτείες, σημαίνει ότι η Meta θα αλλάξει τον τρόπο αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης στις πλατφόρμες της. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε λιγότερη διαφάνεια και αυξημένη διάδοση ψευδών ειδήσεων, καθώς οι fact-checkers διαδραμάτιζαν βασικό ρόλο στον έλεγχο του περιεχομένου. Πέρα από το πρόβλημα στη διαχείριση και διάχυση της παραπληροφόρησης, αυτή η απόφαση σίγουρα θα οδηγήσει σε απώλεια θέσεων εργασίας στους 10 οργανισμούς που αυτή τη στιγμή συνεργάζονται με τη Meta στις ΗΠΑ. Παράλληλα, οι ισχυρισμοί του Ζάκερμπεργκ για «λογοκρισία» από τους fact-checkers, έχει οδηγήσει σε διαδικτυακές απειλές για φυσική βία εναντίον ολόκληρης της κοινότητας παγκοσμίως, ακόμη και εκείνων που δεν συνεργάζονται με τη Meta.
Fact checking
Πώς λειτουργούσε το σύστημα fact-checking και τι έλεγχε;
Λουκία Ταξιτάρη: Το σύστημα fact-checking της Meta (Third Party Fact-Checking Program - 3PFC) συνεργαζόταν με ανεξάρτητους οργανισμούς ελέγχου γεγονότων, όπως μέλη του International Fact-Checking Network (IFCN). Οι οργανισμοί αυτοί επαλήθευαν το περιεχόμενο που χαρακτηριζόταν ύποπτο από αλγόριθμους ή από χρήστες. Οι ελεγκτές έλεγχαν αν οι πληροφορίες ήταν ακριβείς ή παραπλανητικές και, αν το περιεχόμενο χαρακτηριζόταν ψευδές, οι προβολές του περιορίζονταν. Ωστόσο, θα πρέπει να τονιστεί πως οποιοσδήποτε περιορισμός επιβαλλόταν από τη Meta και όχι τους fact-checkers.
Υπήρχαν όντως αστοχίες στον τρόπο λειτουργίας του συστήματος fact-checkers; Ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ είπε ότι έγιναν λάθη;
Θάνος Σιτίστας: Κάποιοι επικριτές του συστήματος έχουν επισημάνει ότι υπήρχαν προβλήματα, όπως ασυνέπειες στους ελέγχους, υποκειμενικότητα σε συγκεκριμένα ζητήματα ή υπερβολική εξάρτηση από συγκεκριμένους οργανισμούς. Ωστόσο, τέτοιοι ισχυρισμοί ουδέποτε τεκμηριώθηκαν.
Ο Ζάκερμπεργκ ισχυρίστηκε πως το πρόγραμμα 3PFC, αποτέλεσε «εργαλείο λογοκρισίας» και ότι «οι fact-checkers έχουν δείξει υπερβολική πολιτική μεροληψία, καταστρέφοντας περισσότερη εμπιστοσύνη απ’ ό,τι έχουν δημιουργήσει, ειδικά στις ΗΠΑ». Αυτό όμως δεν ισχύει. Οι fact-checkers παρείχαν πλαισίωση και στοιχεία σε ανακριβείς ισχυρισμούς, ώστε κάθε πολίτης να μπορεί να διαμορφώσει τη δική του άποψη. Ουδέποτε αφαίρεσαν αναρτήσεις από τις πλατφόρμες της Meta. Έχει αποδειχθεί επανειλημμένα ότι η επαλήθευση γεγονότων είναι αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης. Ήταν και είναι πάντα αποκλειστική απόφαση της Meta το τι θα κάνει με το περιεχόμενο που επισημαίνουν ως παραπληροφόρηση οι fact-checkers.
Είναι αλήθεια ότι το σύστημα των fact-checkers προέκυψε ως απάντηση στην παραπληροφόρηση της Ρωσίας στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης;
Λουκία Ταξιτάρη: Το σύστημα fact-checking της Meta ξεκίνησε ως απάντηση σε φαινόμενα παραπληροφόρησης, με πιο γνωστή την απόπειρα παρέμβασης της Ρωσίας στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016. Αυτό ώθησε τη Meta να υιοθετήσει στρατηγικές για την καταπολέμηση ψευδών ειδήσεων και να συνεργαστεί με ανεξάρτητους fact-checkers. Το πρόγραμμα 3PFC στόχευε ψευδείς ισχυρισμούς για τη δημόσια υγεία που χρησιμοποιούνται για την προώθηση ψευδοϊατρικών θεραπειών και την υπονόμευση εκστρατειών δημόσιας υγείας σε όλο τον κόσμο. Ψευδείς ισχυρισμοί που είχαν διακινηθεί διαδικτυακά και μέσω του Facebook, υπήρξαν αφορμή για να υποκινήσουν βία σε διάφορες χώρες. Τα τελευταία χρόνια, είχε προστεθεί και η απειλή της παραπληροφόρησης με τη χρήση λογισμικών Τεχνητής Νοημοσύνης,
Community Notes
Πώς θα γίνεται στο εξής ο έλεγχος στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης της Meta;
Θάνος Σιτίστας: Η κατάργηση του fact-checking αφορά για την ώρα μόνο τις ΗΠΑ. Πλέον ο έλεγχος πιθανότατα θα βασίζεται περισσότερο σε χρήστες, αλγορίθμους και σε συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης. Αυτά τα συστήματα ενδέχεται να εντοπίζουν ύποπτο περιεχόμενο, αλλά θα υπάρχει ανησυχία για την ακρίβεια και την αντικειμενικότητά τους. Ο Ζάκερμπεργκ αναφέρθηκε σε ένα σύστημα τύπου «Community Notes», που πιθανότατα θα λειτουργεί όπως εκείνο του X/Twitter, το οποίο είναι εξακριβωμένα προβληματικό. Είναι προφανές πως η Meta δεν έχει ακόμη κατασταλάξει στο πώς θα λειτουργεί αυτό το σύστημα.
Δηλαδή πώς λειτουργεί το «Community Notes» της πλατφόρμας X/Twitter;
Τα «Community Notes» είναι μια λειτουργία που X/Twitter για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης. Οι χρήστες που έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα μπορούν να προσθέσουν σημειώσεις σε αναρτήσεις που θεωρούν ότι περιέχουν ανακριβείς πληροφορίες, παραθέτοντας συνήθως πρόσθετα στοιχεία ή συνδέσμους σε πηγές. Άλλοι χρήστες του «Community Notes» αξιολογούν αν μια σημείωση είναι χρήσιμη και μπορεί να δημοσιευτεί κάτω από μια παραπλανητική ανάρτηση.
Η αποτελεσματικότητα εξαρτάται από την ποιότητα και την αμεροληψία της συμμετέχουσας κοινότητας και υπάρχει ο κίνδυνος χειραγώγησης από οργανωμένες ομάδες. Τα «Community Notes» ως λύση δεν αρκεί διότι βασίζεται σε εθελοντικές συνεισφορές χρηστών και αδυνατεί να καλύψει τον όγκο παραπληροφόρησης που κυκλοφορεί στο X/Twitter. Παράλληλα, σε μικρότερες γλώσσες όπως η ελληνική, είναι πρακτικά ανύπαρκτα.
Τι δεν επιτρέπεται στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης;
Θάνος Σιτίστας: Γυμνό ή άλλο σεξουαλικά προκλητικό περιεχόμενο, συμπεριφορές μίσους, βάσιμες απειλές ή άμεσες επιθέσεις κατά ατόμων ή ομάδων, περιεχόμενο με σκηνές αυτοτραυματισμού ή υπερβολικής βίας, ψεύτικα ή παραπλανητικά προφίλ και σπαμ.
Όσον αφορά την παραπληροφόρηση, η επίσημη γραμμή της Meta είναι να αφαιρεί περιεχόμενο που είναι πιθανό να συντελέσει άμεσα στον κίνδυνο επικείμενης σωματικής βλάβης. Αφαιρεί επίσης το περιεχόμενο που είναι πιθανό να συντελέσει άμεσα σε παρέμβαση στη λειτουργία πολιτικών διαδικασιών. Για τον προσδιορισμό του τι συνιστά παραπληροφόρηση σε αυτές τις κατηγορίες, η Meta συνεργάζεται με ανεξάρτητους ειδικούς που έχουν τη γνώση και την εμπειρία να εκτιμήσουν το αληθές του περιεχομένου και την πιθανότητα να συντελέσει άμεσα στον κίνδυνο επικείμενης βλάβης. Για όλες τις άλλες κατηγορίες περιεχομένου παραπληροφόρησης, η Meta εστιάζει στη μείωση της συχνότητας εμφάνισης.
Ελευθερία του λόγου
Τελικά ο έλεγχος περιεχομένου περιορίζει την ελευθερία του λόγου;
Θάνος Σιτίστας: Από τη μία πλευρά, προστατεύει τη δημόσια συζήτηση αφαιρώντας επιβλαβές περιεχόμενο, όπως ρητορική μίσους και βία, και δημιουργεί ασφαλείς χώρους για την έκφραση απόψεων. Από την άλλη, όταν εφαρμόζεται χωρίς διαφάνεια, μπορεί να οδηγήσει σε λογοκρισία, περιορίζοντας τη διάδοση νόμιμων απόψεων και δημιουργώντας ανησυχίες για την έλλειψη διαφάνειας και τη μεροληπτική επιβολή κανόνων. Θα πρέπει να ξεκαθαριστεί όμως πως στην περίπτωση των fact-checkers, ο έλεγχος γεγονότων και ισχυρισμών γινόταν πάντα με πλήρη διαφάνεια. Το fact-checking θωρακίζει και προστατεύει την κοινωνία από την παραπληροφόρηση και προάγει μια ενημερωμένη και ουσιαστική δημόσια συζήτηση.
- Το Κέντρο Fact Check Cyprus εντάχθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2023 στη Μονάδα Κοινωνικής Πληροφορικής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ) και αποτελεί την κορύφωση μίας συνεργασίας ατόμων που ασχολούνται με την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης από Κύπρο και Ελλάδα.
